આ તે વળી બ્લોગ એટલે શું?

मदिरालय जाने को घर से 

चलता है पीनेवला, 

'किस पथ से जाऊँ?' 

असमंजस में है वह भोलाभाला, 

अलग-अलग पथ बतलाते सब 

पर मैं यह बतलाता हूँ - 

'राह पकड़ तू एक चला चल, 

पा जाएगा मधुशाला। 

- “मधुशाला” હરિવંશરાય બચ્ચન 

આવી શ્રેષ્ઠ પંક્તિઓથી શરુ થતા આ યુગના મહાનાયક શ્રી અમિતાભ બચ્ચનનો બ્લોગ કદાચ કોઈએ નહિ વાંચ્યો હોય તો આજે જ ગૂગલ પર જઈ ટાઈપ કરો "બ્લોગ ઓફ અમિતાભ બચ્ચન". મને ખાતરી છે કે કોઈક ને કોઈક વાત જે એમાં લખાયેલી છે એને તમે પોતાની સાથે ખુબ સરળતાથી જોડી શકશો. અજબ પ્રકારનું તેજ અને વિચારોનું સ્પષ્ટીકરણ એમના શબ્દો દ્વારા આ બ્લોગમાં ઝરે છે. આ ઉપરાંત ગુજરાતીરસીકો માટે જય વસાવડા , શિશિર રામાવત જેવા આજના "યુવાલેખકો" પણ ગુજરાતીમાં નિયમિત બ્લોગ લખે છે.સ્પોર્ટ્સ બાજુ નજર નાખીએ તો રોહિત નાયર(ક્વીઝ), શુચીસ્મિતા ઉપાધ્યાય (ક્રોસવર્ડ) વગરે પણ બ્લોગ દ્વારા સતત વિચારોને તરતા મૂકે છે.. આમ જોવા જઈએ તો આ ઉપરાંત દરેક ફીલ્ડના જાણીતા અને ચહિતા વ્યક્તિઓ તથા અનેક NGOs બ્લોગ મારફત લોકજાગૃતિ અને વિચારોને લોકો સમક્ષ ખુબ જ સરળતાથી રજૂ કરે છે અને એટલે જ આજે એનું મહત્વ વધી રહ્યું છે.દરેક માનવંતી પર્સનાલીટીના પ્રશંશક એમના બ્લોગ દ્વારા એમને નજીકથી ઓળખવાનો પ્રયાસ કરે છે. એમના દ્વારા લખાયેલી માહિતીમાંથી કંઈક શીખવા, કંઈક જાણવા કે કંઈક લખવા પ્રેરાય છે. જયારે દિનપ્રતિદિન આટલું અગત્યનું અંગ બનવા જઈ રહ્યું છે ત્યારે આ બ્લોગ એ વળી છે શું આખરે? એ ક્યારે અસ્તિત્વમાં આવ્યું? અને એનો ખરેખરો ઉપયોગ શું? તો ચાલો એક નજર કરીએ ૧૯૯૯ની સાલમાં.

એ પહેલા બ્લોગનો શાબ્દિક અર્થ સમજી લઇએ. બ્લોગ એ એવી એક વેબસાઈટ છે જેના પર વ્યક્તિગત રીતે કે ગ્રુપમાં નિયમિતપણે પોતાના અભિપ્રાયો, વિચારો કે પછી માહિતીની રજૂઆત કરી શકાય.૨૩ ઓગસ્ટ,૧૯૯૯માં ઈવાન વિલિયમ, સૌપ્રથમ બ્લોગને અસ્તિત્વમાં લાવ્યા. પરંતુ હજી થોડા પાછળ જઈએ તો જોહ્ન બર્ગેરએ “વિબ્લોગ ” શબ્દનો પહેલીવાર ૧૯૯૭માં ઉપયોગ કર્યો હતો.જેના પરથી કહી શકાય કે “બ્લોગ” શબ્દ વીણી લેવાયો .૨૦૦૩માં ગૂગલ દ્વારા આ બ્લોગના રાયટ્સ ખરીદી લેવાયા અને એને સ્વરૂપ મળ્યું બ્લોગસ્પોટ.કોમ. પહેલા, બ્લોગમાં ઈમેજને લીંક કરી શકાય એવી સુવિધા પૂરી પાડવામાં આવી અને પછી તો ધીમે ધીમે ટેમપ્લેટસ, પોસ્ટ્સ એટલે કે ઇન્ફોર્મેશન, લેખ કે પછી વ્યક્તિગત વિચારો રજૂ કરી શકાય એવી વિશેષતા ઉમેરાતી ગઈ.લખાયેલી પોસ્ટ પર જે તે વાચક ટીપ્પણી કરે શકે અથવા તો એને “like” કરી શકે એવી ઇન્ટરેકટીવ વિશેષતા આજના આધુનિક બ્લોગમાં જોઈ શકાય છે. જે વ્યક્તિ બ્લોગ લખે છે એને બ્લોગર કહેવાય . બ્લોગ્સ હાલમાં દુનિયાભરની વિવિધ ભાષાઓ માટે ઉપલબ્ધ છે. ભારતમાં ઉપયોગમાં લેવાતી ભાષાઓની જ વાત કરીએ તો હિન્દી, ગુજરાતી , ઈંગ્લીશ, મલયાલમ , મરાઠી , કન્નડા, તેલુગુ , તમિલ , બંગાળી વિગેરે…

૨૦૦૯ પહેલા બ્લોગ્સ કોઈ એક સિંગલ બ્લોગરના યથાર્થ વિષયના વિચારો અને અભિપ્રાયો સુધી સીમિત હતો અને હવે મલ્ટી-ઓથર બ્લોગ્સ(MABs) પણ ડેવેલોપ થયા છે . એમાં એક કરતા વધુ બ્લોગર્સ પોસ્ટ્સ લખી શકે જેથી હવે બ્લોગ્સને પ્રોફેશનલ ટચ મળી રહ્યો છે અને એટલે જ હવે બ્લોગ ટ્રાફિક એટલે કે બ્લોગર્સની સંખ્યામાં અકલ્પ્ય વધારો થઇ રહ્યો છે.બ્લોગમાં આપવામાં આવેલી માહિતી પરથી તેમજ તેને રજૂ કરાયેલી ઢબ અનુસાર પણ બ્લોગના જુદા જુદા વર્ગ પાડવામાં આવ્યા છે . પર્સનલ એટલે કે વ્યક્તિગત બ્લોગ એ ખુબ જ પ્રચલિત અને સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતો પ્રકાર છે . એને પર્સનલ ઓનલાઈન ડાયરી કહીએ એમાં કંઈ ખોટું નથી . પર્સનલ બ્લોગ વાતચીતના એક માધ્યમ કરતા આગળ વધી કામમાં સર્જનાત્મક અભિગમ અને ઘણી વાર તો જીવનના પ્રશ્નોના જવાબ પણ સામે ધરી દે છે !!! આવાં કેટલાક બ્લોગ્સ ઘણા પ્રચલિત છે, http://www.invesp.com/blog-rank/india .આ વેબસાઈટ ઇન્ડિયાના કેટલા ટોપ બ્લોગ્સનું લીસ્ટ વિષે થોડો ખ્યાલ મેળવવા મદદરૂપ થશે. ટ્વીટર જેવી અમુક સોસિયલ વેબસાઈટ આવા વ્યતિગત બ્લોગને પ્રોત્સાહન પૂરું પાડે છે અને કેટલાય પ્રખ્યાત નામ ટ્વીટરની આ સુવિધાનો લાભ લઇ પોતાના વિચાર સમાજમાં ફેલાવી રહ્યા છે.(એક તરફથી જોવા જઈએ તો વિચાર સાચા કે ખોટા એ સાપેક્ષ વસ્તુ છે અને જયારે કોઈ રૂઢીવાદી કે પછી કહીએ આતંકી વિચારધારાવાળા બ્લોગર આવાં વિચારોનો ફેલાવો કરે તો એ સમાજ માટે ક્યારેય પડકારરૂપ પણ સાબિત થઇ શકે છે. આવાં ઘણાય કિસ્સા ઈજીપ્ત, મ્યાનમાર અને સિંગાપુરમાં બન્યા છે અને બ્લોગર્સને સળિયા પાછળ ધકેલવામાં આવ્યા છે.).બ્લોગના અન્ય પ્રકારની વાત કરીએ તો માઇક્રોબ્લોગ્ગિંગ એટલે કે ટૂકમાં લખાયેલો લેખ કે જેમાં ટેક્સ્ટ , ચિત્ર , નાની વિડિયો કલીપ કે ઓડિયો કલીપ હોય શકે.કોર્પોરેટ અને ઓર્ગેનાઈઝેશન બ્લોગ તથા મીડિયાના પ્રકાર અનુસાર , સાહિત્ય પ્રમાણે આવાં બીજા અનેક વિભિન્ન ફિલ્ડના બ્લોગ્સ લખવામાં આવી રહ્યા છે. http://indianbloggers.org/ પર અનેક ફિલ્ડ્સ અને એના બ્લોગર્સની સારી એવી માહિતી મૂકેલ છે.

આ તો થઇ બ્લોગર એટલે કે જે તે ઓથર દ્વારા થતી પોસ્ટ્સ. હવે એક બીજી ટર્મ ઉપયોગમાં લેવાઈ રહી છે અને એ છે રીવર્સ બ્લોગ એટલે કે બ્લોગના વાંચકો કે ઉપયોગકર્તા મારફત કરવામાં આવતી પોસ્ટ્સ.જે મુખ્ય બ્લોગની જ લાક્ષણિકતા ધરાવે છે .અહી જુદા જુદા લેખકો પોતાના વિચાર રજૂ કરી શકે તેમજ અમુક લિમીટ સુધી કોઈ પણ સામાન્ય વાચક પોસ્ટ કરી શકે છે.


હાલના સમયમાં બ્લોગ એ વિચારો અને અભિવ્યક્તિને સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરતુ એક ખૂબ જ મજબૂત ટૂલ બની ગયું છે . એન્ડ્રોઈડયુગમાં બ્લોગ્સ હવે મોબઈલમાં પણ એપ તરીકે ઉપયોગ કરી શકાય છે. દરેક વસ્તુના નરસા પાસાંની જેમ મુક્ત રીતે વિચારો ફેલાવતા આ બ્લોગ સામેય ઘણા પડકાર છે પણ વિવેકબુદ્ધિ અને કેટલાક નિયંત્રણો દ્વારા આ ટૂલનો ઉપયોગ ખરેખર માહિતી અને વિચારોના આદાન-પ્રદાન માટે અગત્યનું સાબિત થશે એમાં કોઈ જ બેમત નથી.

પ્રસ્તુત લેખમાં દર્શાવેલ દરેક ફિલ્ડ્સમાની વિશેષ વ્યક્તિ કરતા હું સામાન્ય માનસને વધુ ચઢિયાતો ગણો છું.તો તમે પણ એક સામાન્ય વ્યક્તિ-કોમન મેનની માફક તમારા અનુભવોનો નીચોડ બ્લોગ મારફતે આ ઈ-વહેણમાં તરતો મૂકી શકો છો.આ માટે માત્ર તમારે એક ગૂગલ અકાઉંટ બનાવું પડશે અને જો પહેલેથી તમારું અકાઉંટ હોય તો સીધું જ www.blogspot.com પર જઈ પોતાનો એક બ્લોગ હમણાં જ બનાવી શકો. તમારી ઓનલાઈન ડાયરીની જેમ વર્તતા આ બ્લોગ સાથે ક્યારે હસતા ને ક્યારે દુખી થતા વિચારો ઠાલવતા રહેશો એ કદાચ તમને પણ ખ્યાલ નહિ આવે! Happy blogging !!!

( Google ane wikipedia માંથી)