...અને એક મહિલાએ ટેનિસમાં એક પુરુષને હરાવ્યો

વર્ષ ૧૯૭૩, ૨૦મી સપ્ટેમ્બરના રોજ એક ઘટના બને છે. સ્થળ છે, ટેક્સાસનું હોસ્ટન શહેર. શહેરનું એક ટેનિસ કોર્ટ માનવમેદનીથી ઉભરાઈ રહ્યું છે. કારણ? એક પુરુષ ટેનિસ પ્લેયર અને સ્ત્રી ટેનિસ પ્લેયર વચ્ચે ટેનિસની સૌથી મોટી મેચરમાઈ રહી છે. હાર જીતનું મહત્ત્વ લગભગ પાકિસ્તાન અને ભારતની ક્રિકેટ મેચ જેટલું જ આંકી શકાય. આ પાછળનું કારણ નવાઈ પમાડે એવું છે. વર્ષ ૨૦૦૭માં આવેલી ફિલ્મ ‘ચક દે ઈન્ડિયા’નું એક દૃશ્ય તમને યાદ હશે, જેમાં વિમેન હોકી ટીમને ઉતરતી કક્ષાની ગણી પુરુષ હોકી ટીમ સાથે હરીફાઈમાં ઉતારાય છે. ફિલ્મમાં તો આવા દૃશ્યો ભજવાતા રહે છે, પરંતુ જો આવું હકીકતમાં પણ બને તો? હા, ટેક્સાસના હોસ્ટન શહેરમાં જામેલી એ મેદની એક પુરુષના અહંકારને એક સ્ત્રી કઈ રીતે ઘાયલ કરે છે, એ જોવા માટે ઊમટી હતી. 

વાસ્તવમાં બન્યું એવું કે ૫૫ વર્ષના ટેનિસના પ્રથમ ક્રમના એક પુરુષખેલાડી બોબી રિગ્સે સ્ત્રીઓ વિશે પોતાના અભિપ્રાયો જણાવતા કહ્યું હતું કે સ્ત્રીઓ ટેનિસની રમત માટે નીચી કક્ષાની ગણી શકાય. તેઓ રમતના પ્રેશરને સહન કરી શકે એમ નથી. વળી, આ ઉંમરે પણ તેઓ કોઈ પણ સ્ત્રી ખેલાડીને હરાવી શકે એમ છે. આ પ્રકારના સ્ટેટમેન્ટથી આખા મિડિયામાંખળભળાટ મચી ગયો. રિગ્સે ૨૯ વર્ષીય ટેનિસની સ્ટાર ખેલાડી બિલી જિન કિંગને આર્થિક રીતે લાભદાયી ઓફર કરી તેમની સાથે રમવા માટે પ્રલોભનો આપ્યા અને અંતે ‘બેટલ્સ ઓફ સેક્સીસ’થી જાણીતી થયેલી આ ઐતિહાસિક મેચ બે શ્રેષ્ઠ ખેલાડીઓ વચ્ચે રમાઈ. આ સમગ્ર ઘટનાએ મિડિયાનું ઘણું ધ્યાન દોર્યું હતું અને લગભગ ત્રીસ હજાર લોકોની હાજરી વચ્ચે આ આખી મેચ રમાઈ હતી તથા વિશ્વભરના ૫ કરોડ જેટલાં લોકોએ ઘરબેઠાં ટીવી સ્ક્રીન પર આ મેચ નિહાળી હતી. મેચનું પરિણામ શું આવ્યું એ જાણવા પહેલા બિલીની ટેનિસ સફરવિશે થોડું જાણી લઈએ. 

૨૨મી નવેમ્બર, ૧૯૪૩ના રોજ અમેરિકાના કેલિફોર્નિયામાં લોંગ બીચ શહેરમાં બિલી જિન કિંગનો જન્મ થયો. બાળપણમાં તેઓ સોફ્ટબોલના સ્ટાર પ્લેયર હતા, પરંતુ તેમના માતા પિતાના પ્રોત્સાહનથી તેમણે ટેનિસની રમત પર હાથ અજમાવ્યો. તેઓ રમતગમત ખૂબ જ આગળ વધવા લાગ્યા અને એમને સૌથી પહેલી સફળતા વર્ષ ૧૯૬૧ની વિમ્બેલ્ડન ટુર્નામેન્ટમાં મળી. માત્ર સત્તર વર્ષની વયે કિંગે વિમેન્સ ડબલ ટાઈટલ જીતી લીધું હતું. ત્યારપછી કિંગે કદી પાછળ વળીને જોયુંનથી. તેમણે લગભગ ૨૦ જેટલાંવિમ્બલ્ડન સિંગ્લ્સ, ડબલ્સ અને મિક્સ ટાઈટલ્સ જીત્યા હતા. આ ઉપરાંત તેમણે ૧૨ જેટલાગ્રાન્ડ સ્લેમ સિંગલ્સ ટાઈટલ અને ૨૭ ગ્રાન્ડ સ્લેમ ડબલ્સ ટાઈટલ પણ પોતાના નામે કર્યાં હતા. વર્ષ ૧૯૭૧માં તેઓ પહેલા સ્ત્રી ખેલાડી બન્યા હતા, જેને એક સિંગલ સિઝનમાં એક લાખ ડોલર કરતા વધુ પ્રાઈઝ મની મળી હતી. 

રમત ઉપરાંત જાતીય ભેદભાવો દૂર કરવા માટે પણ કિંગે ઘણું કાર્ય કર્યું હતું. તેમણેપુરુષ અને સ્ત્રી ખેલાડીને મળતા અલગ અલગ પ્રાઈઝ મની માટે પરિવર્તન લાવવા ઘણા પ્રયત્નો કર્યા હતા અને તેના ભાગરૂપે વર્ષ ૧૯૭૩માં યુ.એસ. ઓપન એ પહેલી સૌથી મોટી ટુર્નામેન્ટ હતી, જેમાં સ્ત્રી અને પુરુષખેલાડીઓને ઈનામની સરખી રકમ ચૂકવવામાં આવી હતી. વર્ષ ૧૯૭૨માં તેઓ સૌ પ્રથમ સ્ત્રી ખેલાડી બન્યા, જેને ‘સ્પોર્ટ્સપર્સન ઓફ ધ યર’નો ખિતાબ આપવામાં આવ્યો હતો. વર્ષ ૧૯૭૨ સુધીમાં એક મહિલા ખેલાડી તરીકે કિંગનું નામ ટેનિસની રમતમાં ઘણું પ્રખ્યાત થઈ ચૂક્યું હતું અને એવામાં રિગ્સે મહિલાઓના અપમાન સમી ટિપ્પણી કરી અને તેના એક માત્ર દાવેદાર તરીકેકિંગની પસંદગી કરવામાં આવી. 

આખરે ૨૦મી સપ્ટેમ્બર, ૧૯૭૩ના એ ઐતિહાસિક દિવસે કિંગે ટેક્સાસના હોસ્ટન શહેરમાં આવેલા ટેનિસ કોર્ટના ક્લિયોપેટ્રા સ્ટાઈલના પ્રવેશદ્વારમાંથી પ્રાચીન સમયના ગુલામ જેવા વસ્ત્રો પહેરેલા પુરૂષો સાથે પ્રવેશ કર્યો, જ્યારે રિગ્સે સ્ત્રીઓ દ્વારા ખેંચાતી રિક્ષામાં પ્રવેશ મેળવ્યો હતો. રસાકસીથી ભરપૂર અને કરોડો લોકોની હાજરી વચ્ચે રમાયેલી એ મેચમાં આખરે કિંગે ત્રણ સીધા સેટમાં ૬-૪, ૬-૩, ૬-૩થીરિગ્સને હરાવ્યા અને એક નવો જ વિક્રમ સર્જ્યો. આ સફળતાથી તેમણે મહિલાઓની રમતગમત ક્ષેત્રમાં માત્ર કાયદાકીય રીતે નહીં, પરંતુ દરેક સામાન્ય હકો મેળવવા માટેના રસ્તાઓ પણ ખુલ્લા કરી નાખ્યા હતા. 

આ સાથે જ કિંગ વિમેન્સ ટેનિસ એસોસિએશનના પહેલા પ્રેસિડન્ટ પણ બન્યા હતા. કિંગે રમતગમતમાં મહિલાઓને આગળ લાવવા એક સ્પોર્ટ્સ ફાઉન્ડેશન તથા સ્ત્રીઓ માટેના એક મેગેઝિન અને એક ટેનિસ લીગની શરૂઆત પણ કરી હતી. સ્પોર્ટ્સ ઉપરાંત તેમણે એઈડ્ઝ અને સજાતીય આકર્ષણ ધરાવતા લોકોના સહારે આવી જાગૃતિ લાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. ‘મધર ઓફ મોડર્ન સ્પોર્ટ્સ’ તરીકે જાણીતા થયેલા કિંગે ૩૯ જેટલા ગ્રાન્ડ સ્લેમ ટાઈટલ સાથે નિવૃત્તિ લીધી હતી. અલબત્ત, તેઓ કોચ, કમેન્ટેટર તથા મહિલાઓની સ્પોર્ટ્સ તથા અન્ય ક્ષેત્રોમાં પ્રગતિ થાય એ માટેના વકીલ તરીકે ફરજ બજાવતા હતા. ટેનિસના એક દિગ્ગજ ખેલાડી જોહન મેક્કેનરોએ કિંગને ‘મહિલા સ્પોર્ટ્સના ઈતિહાસમાં એકમાત્ર મહત્ત્વની વ્યક્તિ’ કહીને સંબોધ્યા હતા. 

સ્પોર્ટસ જગતમાં ઘટેલી આ ઐતિહાસિક ઘટનાને આજે જ્યારે ૪૦ જેટલા વર્ષ પૂરાં થવા આવ્યા છે, ત્યારે હાલમાં એક વ્યક્તિએરિગ્સ અને કિંગ વચ્ચે રમાયેલી આ મેચ ફિક્સ હોવાનો દાવો કર્યો છે. રિગ્સને માફિયાઓ તરફથી મળતી ધમકીના કારણે અને પોતાનું દેવું માફ કરાવવા તે આ મેચ હારી ગયો હોવાની વાતે મિડિયામાં જોર પકડ્યું છે. કિંગની આ અદભુત જીત બાદ એક ખાનગી ચેનલને ઈન્ટરવ્યૂ આપતા કિંગે કહ્યું હતું કે,“ઘણા બધા લોકો, ખાસ કરીને પુરૂષોને સ્ત્રીઓની સફળતા પસંદ નથી. તેઓ આ માટે જાતજાતની વાર્તાઓ બનાવે છે. તેઓ સતત આ વિશે વિચારતા રહે છે. તેમના અહંકારને લીધે આ હકીકત સ્વીકારવી તેમને માટે ખૂબ જ કઠિન બની જાય છે.” 

વર્ષ ૧૯૯૫ની ૨૫, ઓક્ટોબરે રિગ્સનું ૭૭ વર્ષની ઉંમરે અવસાન થયું હતું. તેમના અવસાનના માત્ર એક મહિના પહેલા જ તેમણે કહ્યું હતું કે, “લોકો કહે છે કે હું નશામાં હતો, પરંતુ હકીકતમાં તો બિલી જિને મને એકદમ સીધી અને સાચી રીતે હરાવ્યો હતો. મેં મારા બનતા બધાં જ પ્રયાસો કર્યાં હતા, આમ છતાં મેં પોતાનીશક્તિને વધુ પડતી આંકવાની અને કિંગની શક્તિને ઓછી આંકવાની સૌથી મોટી ભૂલ કરી હતી.” 

વર્ષોથી આ જ પ્રમાણે સ્ત્રી અને પુરૂષોના અહંકાર એકબીજા સાથે ટકરાતા આવ્યા છે. એકબીજાની શક્તિઓને માપવા તથા પોતાને વધુ શક્તિશાળી પુરવાર કરવાની હોડ સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રાચીન કાળથી ચાલી આવી છે. ઘણીવાર સ્ત્રીએ પોતાની શક્તિઓને પુરવાર પણ કરી છે. આમ છતાં, હજી પણ પુરૂષોની માનસિકતા સંપૂર્ણપણે બદલી શકાઈ નથી. સ્ત્રી અને પુરુષ એકબીજાના હરીફ નહીં, પરંતુ પૂરક છે, એ હકીકત જો સ્વીકારી લેવામાં આવે તો કદાચ ઘણી સમસ્યાઓનું નિવારણ આવી શકે છે. 

બેટલ્સ ઓફ સેક્સીસ 

આ સત્યઘટનાને આધારે હાલમાં જ ૨૬મી જૂન, ૨૦૧૩ના રોજ ‘બેટલ્સ ઓફ સેક્સીસ’ નામની ફિલ્મ રિલીઝ થઈ હતી. આ એક ડોક્યુમેન્ટરી ફિલ્મ હતી, જેમાં ૪૦ વર્ષ પહેલાની એ ઐતિહાસિક મેચના અમુક દૃશ્યો ફિલ્માવાયા હતા. જેમ્સ એર્સ્કિના દિગ્દર્શન હેઠળ બનેલી આ ફિલ્મમાં કિંગ અને રિગ્સના ફૂટેજીસ લેવામાં આવ્યા છે. ૮૩ મિનિટ લાંબી આ ફિલ્મે લોકોને ફરી એ જ ઘટનાની સ્મૃતિ કરાવી હતી.






૧૭મી સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૩ના રોજ આ લેખ ગુજરાત ગાર્ડિયનની પૂર્તિ 'વુમન ગાર્ડિયન'માં પ્રસિદ્ધ થયો છે.