પુનર્જીવન: ફોટોશોપ વિનાની શુદ્ધ ફોટોગ્રાફી

પહેલી નજરે તમને ફોટોશોપ કે ટેકનિકલ સપોર્ટથી આ ફોટોગ્રાફ્સને વધુ આકર્ષક બનાવ્યા હોવાનો ભાસ થાય એ સ્વાભાવિક છે, પરંતુ ખરેખર તો આ એક પ્રકારના ઈન્ટોલેશન આર્ટની ફોટોગ્રાફી છે, જેમાં કોઈ પણ પ્રકારની ડિજિટલ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કર્યા વિના વિચારોની મૌલિકતાને કેમેરામાં કેદ કરવામાં આવી છે. આજે જ્યારે પોતાની આર્ટને ઉત્તમ અને શ્રેષ્ઠ પુરવાર કરવા જુદી જુદી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ બહોળા પ્રમાણમાં થાય છે ત્યારે જી યંગ લી નામની કોરિયાની એક યુવાન આર્ટિસ્ટે ફરી એક વાર સાબિત કર્યું છે કે કળાનીસાચી પરખ માત્ર કલાકારની મૌલિકતામાં જ રહેલી છે.

આર્ટિસ્ટ જી યંગ લી

દક્ષિણ કોરિયાના પાટનગર સિયોલની હોંગિક યુનિવર્સિટીમાંથી જી યંગ લીએ ગ્રેજ્યુએશન મેળવી આર્ટિસ્ટ બનવાનું નક્કી કર્યું ત્યારેતેના જેવા એક યુવા કલાકાર માટે ખરાબ આર્થિક સ્થિતિમાં ‘આર્ટિસ્ટ’ તરીકે કારકિર્દીની પસંદગી કરવી ખૂબ કઠિન હતી. આમ છતાં તેણે પોતાનો સંદેશો દુનિયા સુધી પહોંચાડવા માટે એક અસરકારક માધ્યમની શોધ શરૂ કરી અને અંતે ફોટોગ્રાફીએ તેને સૌથી વધુ પ્રભાવિત કરી. ફોટોગ્રાફી એટલે આપણા મનમાં કોઈ સુંદર લેન્ડસ્કેપ, પ્રાકૃતિક ખજાનાની અનુભૂતિ કરાવતા આહલાદક દૃશ્યો કે પછી રેન્ડમ ખેંચાતા એબ્સ્ટ્રેક્ટ ફોટોગ્રાફ્સના વિચારો આવવા માંડે, પરંતુ અહીં પણ લી આપણી ધારણાને ખોટી પાડે છે.

હકીકતમાં જી યંગ લીએ સિયોલમાં તેના ૩.૬x૪.૧x૨.૪ મીટર એટલે કે લગભગ ૧૫૯ સ્ક્વેર ફીટના નાનકડા સ્ટુડિયોમાં જુદા જુદી થીમ પર કળાના કેટલાક ઉત્તમ નમૂના તૈયાર કરી પોતાની એક નવી જ દુનિયા બનાવી લીધી છે. લીને જીવનમાં થયેલા અનુભવોનો તેના કાર્ય પર ઘણો મોટો પ્રભાવ છે. કોરિયાની સામાજિક વ્યવસ્થાથી ઉત્પન્ન થતો અસંતોષ અને સામાજિક દબાણ પણ લીને કેટલીક ઉત્તમ કૃતિઓ તૈયાર કરવા તરફ દોરી ગઈ હતી. આ ઉપરાંત તેણે કોરિયાની પ્રચલિત દંતકથાઓ અને પોતાના અનુભવોને કળા સાથે સાંકળી પોતાની સર્જનશક્તિનો ઉત્તમ નમૂના રજૂ કર્યા છે. આથી જ લીએ પસંદ કરેલા વિષયો આજે તેના આર્ટની ઓળખ અને ખાસિયત બની ગયા છે. લી કહે છે કે, “ક્યારેક હું મારા સ્વપ્નોમાં આવતા ચિત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી હતી અને સૌથી પડકારરૂપ કાર્ય તેનું વાસ્તવિક નિરૂપણ કરવાનું હતું. મારું આર્ટવર્ક મારી અંદર સતત ચાલતા વિચારોનું પરિણામ છે. એક કૃતિ તૈયાર કરતી વખતે અનેક વિચારો મારા મનમાં પડઘાયા કરતાં અને તેથી જ મારે નક્કી કરવું પડતું હતું કે કઈ વસ્તુ મારા કાલ્પનિક વિચારને વધુ વાસ્તવિક બનાવશે! આ સાથે જ રંગોની પસંદગી અને તેનું મિશ્રણ ઘણું કાળજીપૂર્વક કરવું પડતું હતું. કેટલીકવાર કોઈ કૃતિ ઘણું સંશોધન પણ માગી લેતી હતી. હું મારી કૃતિમાં જરૂર પૂરતા જ પદાર્થોની પસંદગી કરતી હતી.”

સામાન્ય રીતે લીને એક કૃતિ તૈયાર કરવામાં એક કે બે મહિના જેટલો સમય લાગતો હતો.‘ટ્રેઝર હન્ટ’નામની એક કૃતિ તૈયાર કરતાં તેને ત્રણ મહિના જેટલો સમય થયો હતો.સ્ટુડિયોમાં આખી કૃતિ તૈયાર થઈ ગયા પછી લી લાઈટ અને ફોટો માટેનો વ્યવસ્થિત એન્ગલ મેળવવા જે-તે કૃતિના અનેક શોટ્સ લેતી અને દરેક ફોટોને ધ્યાનપૂર્વક નિહાળતી અને તૈ પૈકીનો શ્રેષ્ઠ એન્ગલ પસંદ કરતી. ત્યારબાદ તે કૃતિમાં પોતાને પણ સામેલ કરી એને સેલ્ફ પોર્ટ્રેટમાં રૂપાંતર કરતી અને એ ફાયનલ કૃતિનો ફિલ્મ કેમેરાથી અંતિમ ફોટોગ્રાફ લેતી. લીના અદભુત ફોટોગ્રાફ્સનું એક્ઝિબિશન ફ્રાન્સની OPIOM ગેલેરીમાં ૭ ફેબ્રુઆરીથી ૭મી માર્ચ સુધી ખુલ્લું મૂકાયું છે. લીનું આ પ્રથમ યુરોપિયન એક્ઝિબિશન છે.

રિસરેક્શન(પુનર્જીવન)

'પુનર્જીવન'ની અનુભૂતિ કરાવતો ફોટો

લીએ તૈયાર કરેલા આ ઈન્સ્ટોલેશન આર્ટમાં તેણે કોરિયાની દંતકથાઓ પૈકી શીમ શોન્ગની કથા તથા શેક્સપિયરના પ્રસિદ્ધ નાટક હેમલેટના કાલ્પનિક પાત્ર ઓફેલિયા પરથી પ્રેરણા મેળવી હતી. આ માટે તેણે પેપરને કમળ અને તેના પાંદડાં તરીકે પેઈન્ટ કરી આખા સ્ટુડિયોને થોડો રહસ્યમયી દેખાવ આપવા ધુમ્મસ અને કાર્બોનિક બરફનો ઉપયોગ કર્યો હતો. લીની આ આર્ટમાં ચીવટાઈ અને સુંદરતા જ એટલી અદભુત હતી કે તેણે લીધેલા ફોટોને કોઈપણ ડિજિટલ એડિટિંગના આવશ્યકતા નહોતી. આ પ્રકારના ફોટો સાથે લીનો પોતાના જીવનનો અનુભવ જ લોકો સુધી પહોંચાડે છે. તે કહે છે કે, “મને નિરાશા તરફ લઈ જતાં નકારાત્મક પરિબળોને પાછળ ધકેલી મેં ફરી જન્મ લીધો છે અને તેથી જ મેં મારી જાતને તમામ લાગણીઓથી શુદ્ધ કરી નાંખી છે. આ ફોટોમાં કમળ વચ્ચે રહેલી યુવતી પોતાને એક સશક્ત વ્યક્તિ તરીકે જુએ છે, જેણે હમણાં જ ફરી જન્મ લીધો છે અને આ નવી દુનિયાનો સામનો કરી રહી છે.”

આઈ વિલ બી બેક

દંતકથા પર આધારિત ફોટો

કોરિયામાં એક દંતકથા ખૂબ પ્રસિદ્ધ છે. એક વાઘ બાળકની પાછળ દોડતા દોડતા કૂવાની અંદર પહોંચી જાય છે. ત્યાં જ ઈશ્વર એ બાળકને બચાવવા માટે આકાશમાંથી એક દોરડું કૂવામાં લંબાવે છે. બાળક એ દોરડાની મદદથી ભાગી છૂટે છે,પરંતુ જ્યારે વાઘ મદદ માટે અવાજ કરે છે ત્યારે એક ઘસાયેલું દોરડું કૂવામાં દેખાય છે, જે વાઘને તેના ખરાબ ભાગ્યનો અણસાર આપે છે. લીએ આ જ કથાનું સુંદર ઈન્સ્ટોલેશન આર્ટમાં રૂપાંતર કરી એક અનોખો સંદેશો આપણને આપ્યો છે. તે કહે છે કે અત્યંત કપરામાં કપરી પરિસ્થતિમાં પણ આશા જ એક માત્ર ઉપાય છે, જે આપણને જે તે પરિસ્થિતિમાંથી ઉગારવામાં મદદરૂપ થાય છે.

પેનિક રૂમ

પોતાના જીવનમાં થયેલા અનુભવને આધારે તૈયાર કરેલી આર્ટનો ફોટો

આ કૃતિમાં લીએ તેના અંગત સંબંધનું નિરૂપણ કર્યું છે. લીના ખાસ મિત્રો વચ્ચેના ઝઘડામાં અંતે લીને જ ઘણું નુકસાન થયું હતું. લી માટે એ સમય ખૂબ જ મુશ્કેલ અને ભયાનક હતો. તેની આજુબાજુનું આખું વાતાવરણ બદલાય ગયું હતું. પોતાની લાગણીઓને અભિવ્યક્ત કરવા તેણે ઘરમાં ઉપયોગમાં લેવાતી સામાન્ય વસ્તુઓ જેવી કે દોરી, સોય, કાતર, પીન વગેરેનો ઉપયોગ કર્યો હતો. આ ઉપરાંત, લી બચપણમાં ઘણી વાર મુશ્કેલીના સમયમાં પોતાને એક બંધ બોક્સમાં પૂરી દેતી હતી. આથી આ પરિસ્થિતિમાં પણ તેણે પોતાને એક બંધ અંધારિયા બોક્સમાં બેઠેલી હોવાની કલ્પના કરી છે.

આ ઉપરાંત લીએ તૈયાર કરેલા ઈન્સ્ટોલેશન આર્ટના કેટલાક સુંદર ફોટોગ્રાફ્સઃ